Ekspertyza

Dokumentacja fotograficzna tego czasu zdaje się potwierdzać ten stan rzeczy. Jego malarstwo było różne na przestrzeni lat (w zależności od potrzeb "rynku"?). Może akurat najlepsze dzieła powstały w krótkich okresach sytości i względnej stabilizacji, gdy artysta mógł przekładać na papier swoje fantastyczne wizje. Dwoistość formatów prac, małe i duże, też wymaga zastanowienia - mały format dla "komercji", a duży format, jako wyraz potencjału artystycznego? Oczywiście, że to tylko spekulacja, ale tajemnice Nikifora zawsze będą źródłem spekulacji. Jest to czas dwudziestolecia międzywojennego, okres najlepszy w twórczości artysty.  

Zauważmy, że wyżej wymienione wzorce graficzne mają te same cechy wspólne - są na nich kolorowe obrazki postaci lub pejzaży, u ich dołu są z reguły napisy w formie linijek tekstu i prawie zawsze są też wartości cyfrowe, będące ceną; ceną znaczka, ceną kartki pocztowej, ceną biletu na afiszu teatralnym.

Uważam, że formą podstawową, na której Nikifor oparł własną formę graficzną, poza nadrzędna ikoną, była pocztówka. Za faktem tym przemawia umieszczanie na wielu pracach przez Nikifora zwrotu "PAMIĄTKA Z...". Oczywiście w wersji własnej, której zapis wyglądał najczęściej następująco - "PAIMTKAZ", "PAIMTKA" lub "PAMTKA". Ten sam zwrot odnajdziemy wiele lat później na pieczęciach autorskich stosowanych przez Nikifora. Jest to zwrot używany na wszelkich artykułach pamiątkowych, oferowanych do dnia dzisiejszego w każdym kurorcie lub miejscowości wakacyjnej. Pocztówki, ilustracje, fotografie oraz czasem podsuwane mu albumy tematyczne, odegrały w twórczości Nikifora istotną rolę. Rolę wzorców i materiału, na którym poprzez kopiowanie uczył się rysowania różnych rodzajów perspektyw - żabiej, a zwłaszcza ptasiej. Ciekawostką może być fakt braku zastosowania przez Nikifora perspektywy odwróconej - tak charakterystycznej w sztuce pisania ikon. Może to dodatkowo świadczyć o doskonałym warsztacie artysty, gdyż mógł uznać, że ten rodzaj perspektywy nie istnieje w naturze, ewentualnie może zaistnieć tylko w specyficznych warunkach - więc został pominięty. Niewątpliwie spora ilość prac Nikifora to urozmaicone kolorystycznie kopie zdjęć i pocztówek, co wskazuje na fakt, że artysta był świadom swojego największego talentu, jakim było operowanie kolorem.

Pozostał jeszcze jeden element potwierdzający charakterystykę obrazka Nikifora, w postaci doklejanych na krawędziach samej pracy, kolorowych ramek. Swoista kolorystycznie dobrana oprawa własnego dzieła, często zaopatrzona w pętelkę z jakiejś przypadkowej tasiemki lub sznurka, w celu powieszenia. Całe to "wykończenie" jest najmniej istotne w ocenie autentyczności samej pracy, stosunkowo rzadko spotykane, ale nie należy się dziwić, jeżeli na taką pracę natrafimy.