Pieczęcie

Rozwiązaniem tego zagadnienia może być tylko dodatkowy materiał poznawczy w postaci oryginalnych prac Nikifora, na których zostaną odnalezione właśnie te odciski pieczęci. Najlepiej obok już potwierdzonych i znanych, jako oryginalne, innych wersji pieczęci. Tylko tego typu kombinacja daje pewność, że pieczęć w ogóle istniała i że jest oryginałem. Wszelki materiał zawierający „samotne” odciski pieczęci, zbliżonych wyglądem do oryginalnych pieczęci, w tym do pieczęci „młody Nikifor” należy oceniać ostrożnie i tymczasowo traktować, jako podróbki, jako temat „do wyjaśnienia” - zwłaszcza w kontekście drugostronnej pracy malarskiej, która podlega niezależnej ocenie.

Istnieją jeszcze dwie pieczęcie bardzo dużych rozmiarów, które nie mają z Nikiforem wiele wspólnego. Zostały sporządzone na potrzeby jednej z zagranicznych wystaw Nikifora i służyły promocji wystawy poprzez ich odbijanie na afiszach reklamowych. Były to pieczęcie wzorowane na oryginalnych pieczęciach „Nikifor w garniturze” oraz „prostokątna duża”.

W galerii "Pieczęcie oryginalne" zamieszczam reprodukcje poszczególnych odcisków pieczęci. Są to wszystkie znane mi wersje autentycznych pieczęci używanych przez Nikifora – łącznie trzynaście sztuk.

Porządek zamieszczonych reprodukcji jest przypadkowy i nie odzwierciedla chronologii powstania pieczęci, czy też ich wykorzystywania przez Nikifora. Pieczęcie nie są też pokazane „w skali” – tym samym nie mogą służyć, jako wzorzec wymiaru.

Pokazane odciski pieczęci autorskich mają jedną ważną cechę wspólną – są autentyczne a pobrane zostały z oryginalnych prac Nikifora lub materiałów bezpośrednio z Nikiforem związanych. Prawie każda z nich służyła Nikiforowi do końca jego twórczości i niektóre są w znacznym stopniu zużyte – niemalże na granicy rozpoznawalności. Dla dwóch wybranych, najbardziej zniszczonych pieczęci zamieszczam fotografie ich odcisków - patrz galeria "Pieczęcie zużyte". Są to odciski oryginalne pieczęci "Pieczęć okrągła I" oraz "Pieczęć prostokątna duża". Kwestionowanie autentyczności drugostronnej pracy tylko ze względu na kiepską jakość odcisku byłoby istotnym błędem.

Wspomniałem już o licznych fałszerstwach pieczęci Nikifora wykonanych w celu uwiarygodniania równie fałszywych prac. Zjawisko jest tak powszechne, że praktycznie na każdym ze znanych portali aukcyjnych odnajdziemy prace fałszywe z odciskami fałszywych pieczęci na rewersie. Zjawisko to występuje na skalę międzynarodową gdyż fałszywe prace Nikifora są oferowane na całym świecie. Trudno orzec, czy są to prace malowane obecnie, czy też zostały namalowane znacznie wcześniej a następnie zostały wywiezione z Polski przez nieświadomych turystów, czy też przeszmuglowali je przez granicę, jako swoistą „walutę” równie nieświadomi a obrotni rodacy. Jest niemal pewne, że fałszywe prace w stylu Nikifora powstają również poza Polską. Problem fałszerstw pieczęci autorskich Nikifora jest tak duży, że przekracza ramy niniejszego artykułu. Myślę, że jednak warto przybliżyć Czytelnikom to zagadnienie i pokazać galerię „sobowtórów” prawie wszystkich oryginalnych pieczęci z wyjątkiem jednej pieczęci (zob.fot. 9) – w tej samej kolejności numeracji ( zob.fot. 1fdo 13f), jak w galerii oryginałów - patrz galeria "Pieczęcie fałszywe". Pieczęć na Fot.1f na dziś uznaję za wątpliwą – więcej na ten temat w dalszej części artykułu. Wszystkie prezentowane odciski pieczęci mają jedną cechę wspólną – są fałszywe. Niektóre z nich mają nawet po kilkanaście mniej lub bardziej udanych fałszywych wtórników. Znakomitym przykładem jest pieczęć „Nikifor w czapce z daszkiem”. Dla tej wybranej pieczęci zamieszczam część mojej kolekcji falsyfikatów w postaci dwunastu reprodukcji różnych wersji – ku przestrodze i dla walorów poznawczych (zob.fot. 11f1 do 11f12) - patrz galeria "Pieczęcie fałszywe - Nikifor w czapce z daszkiem "